Golomt (Türkçe: ocak) Birliği, Moğolistan’ın Tengrici kam (şaman) merkezi. Birlik 34 yıl önce araştırmacı Sukhbat Shagdarian tarafından kurulduç. Sosyalist devrinden sonra sadece bir kaç tane kam (Moğolca zairan/udgan) kalmıştı. Onları 6 yıl boyunca sahada araştırdıktan sonra 1996’da resmi olarak Golomt Moğol Tengrici Kam Birliğini kurdu. Birliğin amacı hem kadim kültürü tanımak ve tanıtmak, aynı zamanda yaşatmak, yaymak ve yardımlaşmak. 9 yıldır Sukhbat Bey’in kızı Udgan Khaliun Sukhbat Hanım Birliğin başında. Onunla kadim Tengrici kam kültürünü konuştuk. Kendisi 29 yıldır kam olarak halkına hizmet ediyor.
Tengrici ve kam (şaman) kültürü ne kadar eskilere uzanıyor?
Udgan Khaliun Sukhbat: Bu konuda farklı görüşler var. Her araştırmacı kendi araştırmalarına göre bir sonuç ortaya koyuyor. Benim de araştırmalarıma göre Tengrici kam kültürünün tarihi beş döneme ayrılıyor. İlk önce ‘’Min’’ denilen dönemde yaşayan insanlardan gelen günlük hayat alışkanlıkları. İkincisi ise hayvanların insanların hayatına daha çok etkili olduğu, hayvancılığın başladığı ‘’kızıl’’ dönem. Üçüncü dönem ise ‘’börte’’, yani börü, kurt dönemi. Dördüncü dönem ise erkeklerin daha çok öne çıktığı ‘’ataerkil’’ dönem. Beşinci dönem ise, en son aşama, insanın merkezde olduğu ‘’insanlık’’ dönemi, ‘’kağanların’’ dönemi. Cengiz Han da bu döneme ait. Ondan sonraki dönemlerde de hayatımızın bir parçası oluyor.
Cengiz Han’ın kendisi de diyor. Bu bizim hayat felsefemiz. Biz doğada doğduk. Biz doğanın bir parçasıyız. Bizim hayatımızın gayesi doğayla birlikte yaşamak. Yolumuzu ona göre ilerleteceğiz.
Udgan Khaliun Sukhbat
Tahminimce bu ”bö” (kam/şaman) hayat anlayışının en çok yayıldığı dönem ataerkil dönemiydi. Yani Milattan 4 ve 5 bin yıl arası önce, tahminimce.
Aynı zamanda geriye bakarsak göçebe hayatın da ayrılmaz bir parçası. Öyle ki temel olarak önce kamlık (şamanlık) ortaya çıktı. Ondan sonra göçebe hayatı yaşayarak günlük hayatımızın bir parçası haline geldi. Ondan sonra da hayat felsefesi olarak devam etti. Şimdi ise kimi insanlar bunu bir din olarak, kimi insanlar bunu hayatın bir normal parçası olarak görüyor.
Burada aslında genel olarak anlamamız gereken şey, insanın ve doğanın bir araya gelmesi. Farklı kelimelerden ziyade, aslında genel olarak anlamamız gereken en basit tanıtım olarak bunu söyleyebiliriz.
Udgan Khaliun Sukhbat
Not: Bütün söyleşiyi YouTube’da izleyebilirsiniz. Burada soru ve cevaplar tek tek yazı halinde aktarılacak.